Wolimy nieprzyjemną sytuację, która jest pewna, niż brak pewności – wydarzy się, czy się nie wydarzy? Wyniki badań opublikowane niedawno na łamach prestiżowego „Nature Communications” pozwalają lepiej zrozumieć naturę stresu wywołanego przez niepewność.
– Gdy staramy się o nową pracę, czujemy się bardziej zrelaksowani, gdy wiemy, że to posada na dłużej, niż w sytuacji, gdy tego nie wiemy – wyjaśnia dr Robb Rutledge z University College w Londynie, jeden z autorów pracy. – Najbardziej stresujący scenariusz jest wówczas, gdy naprawdę nie wiesz. To właśnie niepewność wywołuje najgorszy niepokój. Tę samą zasadę można stosować w wielu życiowych sytuacjach – gdy czekamy na wyniki badań medycznych, albo na informację o opóźnieniu pociągu.
Naukowcy badali reakcje stresowe u ochotników, którzy grali w grę komputerową. W grze mieli za zadanie odkrywać leżące na planszy kamienie. Pod nimi czasem znajdował się wąż – i wówczas gracze otrzymywali łagodny impuls elektryczny w rękę (łagodny, ale nieco bolesny).
Gra była prosta, więc gracze dość łatwo uczyli się, gdzie są węże, a gdzie ich nie ma. Jednak naukowcy – żeby lepiej poznać naturę przeżywanego przez graczy stresu – manipulowali programem tak, że ponownie wywoływali większe poczucie niepewności.
Niepewność jest najgorsza!
Gdyby to był jedyny wynik badań, praca nie nadawałaby się chyba do publikacji. Wszyscy dobrze wiemy, jak bardzo stresujące jest poczucie niepewności w różnych obszarach życia – również zawodowego.
Badaczom udało się to dość dobrze udokumentować – badani deklarowali wyższy poziom stresu, gdy nie wiedzieli, czy znajdą węża pod kamieniem, niż w sytuacji, gdy wiedzieli, że on tam będzie na pewno i za chwilę zostaną nieprzyjemnie porażeni prądem. Ich reakcje fizjologiczne – pocenie się i charakterystyczne reakcje źrenic – również wyraźnie pokazywały poziom stresu powiązanego z niepewnością.
Po raz pierwszy ta znana prawda psychologiczna została tak precyzyjnie zmierzona przez naukowców.
Badaczom udało się jednak coś więcej – stwierdzili, że te osoby, które szczególnie silnie reagowały na stres związany z niepewnością – lepiej się uczyły zasad gry i lepiej przewidywały, gdzie jest wąż, a gdzie go nie ma. Zdaniem badaczy, ewolucyjnie jest to bardzo przydatna umiejętność uczenia się pod wpływem niepewności kluczowych dla przeżycia rzeczy związanych z nowym środowiskiem, czy potencjalnym nowym zagrożeniem.
Jednak poziom stresu generowanego niepotrzebnie przez współczesną cywilizację i nasz tryb życia wymaga raczej ograniczania.
– Na przykład aplikacja do zamawiania taksówki, która pokazuje, gdzie w tej chwili znajduje się zamówiony samochód, pozwala nam spokojnie czekać, aż do nas dotrze. Tablice informacyjne na przystanku autobusowym czy na stacji kolejowej, które aktualizują się w czasie rzeczywistym, pełnią podobną rolę, chociaż ich dobrodziejstwo może być zniweczone przez nieprzewidziane opóźnienia – wówczas stresują się i pasażerowie i pracownicy przewoźnika – wyjaśnia dr Sven Bestmann z UCL.
– Współczesne życie dostarcza nam więc wielu potencjalnych źródeł niepewności i stresu, ale tworzymy również nowe metody radzenia sobie z nimi – podkreśla.
Jakie sposoby na niepewność ma HR?
W przypadku relacji pracodawca-pracownik podstawowym źródłem stresu związanego z niepewnością jest stosowana przez wielu pracodawców taktyka odwlekania decyzji o przedłużeniu umowy (zwłaszcza w sytuacjach tzw. umów śmieciowych).
Nie bardzo wiadomo, czemu taka taktyka ma służyć. Pracodawca ryzykuje bowiem, że pracownik, który nie jest pewien swojej przyszłości w firmie, będzie intensywnie poszukiwał nowej pracy.
Przede wszystkim zaś – pod wpływem niepotrzebnego stresu – będzie mniej wydajnie pracował, będzie zdekoncentrowany i „biernie obecny” w firmie.
Przewlekły stres oznacza dodatkowo kłopoty ze zdrowiem, nieobecności, konflikty ze współpracownikami.
Jeśli HR i kierownictwo nie będą się starać o zminimalizowanie poczucia niepewności u pracowników, wywołują u nich bardzo silny stres, którego można było uniknąć.
Pracodawca nie ma żadnych dobrych powodów, żeby robić swojej załodze coś takiego.
A jest to tylko jeden z przykładów działań pracodawcy, który wywołuje w podwładnych poczucie niepewności. Inne przykłady to niestabilna sytuacja finansowa firmy, zmiany w firmie, restrukturyzacja.
Firma w zmianie – ogranicz niepewność do minimum
Wszelkie zmiany w firmie wiążą się ze stresem u pracowników, a to z kolei utrudnia wprowadzanie zmian (opór przed zmianą jest często wynikiem nieuzasadnionych obaw przed nieznanym).
Żeby zmiana przebiegała sprawnie, należy jak najwcześniej i jak najdokładniej informować o niej pracowników: co się zmieni, jak to będzie wpływać na ich pracę, z czym powinni się liczyć.
Kluczową rolę w tym procesie mają do odegrania menedżerowie, którzy z jednej strony są siłą napędową zmiany ze strony zarządu firmy, a z drugiej strony powinni zapewnić wsparcie i pomoc swoim podwładnym w trudnym okresie adaptacji.
Więcej o firmie w zmianie oraz unikatowym narzędziu do zarządzania w procesie zmiany można się będzie dowiedzieć na czerwcowym warsztacie „Posmakuj Corporate Wellness” w Warszawie. Zapraszamy:
szkolenia.prodialog.pl/posmakuj